Wydarzenia, które rozegrały się we Lwowie w dniach 9 i 10 grudnia 1939 roku, stanowią jeden z najbardziej dramatycznych i znamiennych epizodów sowieckiej polityki represji wobec społeczeństwa polskiego na Kresach. Po inwazji Armii Czerwonej na Polskę 17 września 1939 r. i kapitulacji Lwowa 22 września miasto znalazło się pod sowiecką administracją, co zapoczątkowało okres systematycznego niszczenia lokalnych elit, struktur państwowych i wojskowych. NKWD już od pierwszych tygodni okupacji prowadziło intensywne działania mające na celu identyfikację oraz neutralizację polskich oficerów, policjantów, urzędników i osób uznawanych za potencjalnie „wrogie” wobec nowej władzy. Proces ten obejmował m.in. akcje rejestracyjne, wezwania do ujawniania się oraz szeroko zakrojone działania rozpoznawcze, oparte zarówno na pracy agenturalnej, jak i donosach. W praktyce mechanizmy te umożliwiły NKWD zbudowanie list osób przeznaczonych do zatrzymań. Nie istniał jeden ogólny rozkaz obejmujący wszystkich byłych polskich oficerów w całym regionie, jednak w wielu miejscach prowadzono działania wzywające do stawiennictwa, a ich połączenie z działalnością operacyjną NKWD znacząco ułatwiło przygotowanie grudniowej akcji.
.jpg) |
| Budynek więzienia Brygidki przy ulicy Kazimierzowskiej we Lwowie, 1934 |
W nocy z 9 na 10 grudnia 1939 r. NKWD przeprowadziło we Lwowie szeroko zakrojoną operację aresztowań. W ciągu tych dni zatrzymano bardzo dużą grupę byłych polskich oficerów i żołnierzy ukrywających się po kapitulacji miasta. W polskich opracowaniach i relacjach historycznych liczba ta jest najczęściej określana jako około dwóch tysięcy osób, choć poszczególne dokumenty NKWD z różnych dni podają nieco odmienne wartości — różnice wynikają z metodologii, zakresu terytorialnego i momentu sporządzenia poszczególnych raportów. Niezależnie jednak od rozbieżności liczbowych, skala aresztowań była bezprecedensowa i miała charakter zaplanowanej operacji wymierzonej w środowisko wojskowe. Zatrzymanych osadzano w lwowskich więzieniach, wśród których największe i najbardziej znane były „Brygidki”, mieszczące się w dawnym klasztorze przy ulicy Kazimierzowskiej (obecnie Horodotska). Warunki panujące w tym więzieniu były wyjątkowo ciężkie: przepełnione cele, brak podstawowych warunków sanitarnych, brutalne traktowanie, przesłuchania prowadzone pod presją i przemocą. Więźniowie żyli w ciągłym strachu, nie wiedząc, co stanie się z nimi następnego dnia. Operacja grudniowa była elementem szerszej polityki represji realizowanej przez sowiecki aparat bezpieczeństwa w zachodnich regionach obecnej Ukrainy i Białorusi. Jej przebieg wpisywał się w ogólne założenia polityczne NKWD, a nadzór nad działaniami w Ukraińskiej SRR sprawowali wysocy funkcjonariusze NKWD, w tym Iwan Sierow, który jednak działał w ramach poleceń płynących z centrali resortu w Moskwie.Dla większości zatrzymanych „Brygidki” były jedynie etapem w dalszej drodze na wschód.
 |
| Masowy grób oficerów – ekshumacja 1943 |
W kolejnych miesiącach wielu z nich zostało przewiezionych do więzień i obozów znajdujących się na terenie Związku Sowieckiego. Wiosną 1940 roku najwyższe władze sowieckie podjęły decyzję o rozstrzelaniu znacznej części polskich jeńców wojennych i więźniów politycznych przetrzymywanych w obozach i więzieniach NKWD. W efekcie przeprowadzono masowe egzekucje, które przeszły do historii jako zbrodnia katyńska. Ofiary grzebano w masowych grobach m.in. w Katyniu, pod Charkowem, w Miednoje oraz w Bykowni pod Kijowem. Wśród zamordowanych znaleźli się także oficerowie i żołnierze aresztowani po wkroczeniu Sowietów na Kresy, w tym wielu zatrzymanych podczas akcji grudniowej we Lwowie. Nie wszyscy podzielili ten sam los — część deportowano do obozów pracy i róż nych więzień ZSRR — jednak znaczna liczba osób z grudniowej fali represji znalazła się wśród ofiar decyzji z wiosny 1940 roku. Aresztowania z grudnia 1939 r. we Lwowie były więc jednym z kluczowych etapów represji skierowanych przeciwko polskiemu społeczeństwu po sowieckiej agresji. Wydarzenia te, a następnie losy zatrzymanych, stanowią dziś jedno z najbardziej bolesnych świadectw polityki władz Związku Sowieckiego wobec obywateli Rzeczypospolitej i są trwale związane z pamięcią o zbrodni katyńskiej oraz o niszczeniu polskich elit na okupowanych terenach.
Komentarze
Prześlij komentarz