9 grudnia 1587 roku, w chłodny, grudniowy dzień, do Krakowa przybył Zygmunt Waza — młody, 21-letni królewicz szwedzki, syn króla Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki. Jego podróż do ówczesnej stolicy Rzeczypospolitej była jednym z kluczowych momentów burzliwego bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego (1586) i końcem wielkiej i złożonej rywalizacji o koronę. Przybycie Zygmunta do Krakowa nie było jedynie ceremonialnym wjazdem, lecz ważnym, symbolicznym aktem umacniającym jego pozycję po wolnej elekcji (która odbyła się tego roku w sierpniu) i przygotowującym grunt pod koronację.
 |
| Zygmund III Waza |
Sejm elekcyjny był podzielony: część szlachty popierała arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, inne środowiska opowiadały się za kandydaturą Wazy. Wybór Zygmunta był wynikiem złożonej gry politycznej wielu magnatów i stronnictw; wpływowe poparcie uzyskał m.in. obóz antyhabsburski oraz znaczące osobistości magnackie. Szczególnie istotną rolę w późniejszym umocnieniu władzy Zygmunta odegrał Jan Zamoyski — wielki kanclerz i hetman koronny — zarówno politycznie, jak i militarnie.
Miasto, przygotowane na przyjęcie nowego monarchy, tętniło życiem i politycznymi emocjami. Zygmunt, choć formalnie elekt i mający duże poparcie, stanął wobec niepewnej sytuacji — część szlachty nadal sprzyjała Habsburgowi, a arcyksiążę Maksymilian również rościł sobie pretensje do tronu i podjął działania zbrojne przeciw obozowi Wazy. Konflikt ten przybrał formę otwartego starcia zbrojnego.
Decydująca okazała się bitwa pod Byczyną, stoczona 24 stycznia 1588 roku, w której wojska związane z obozem Zygmunta, dowodzone przez Jana Zamoyskiego, pokonały siły Maksymiliana; arcyksiążę został wzięty do niewoli. Zwycięstwo to miało kluczowe znaczenie dla ustabilizowania sytuacji i umocnienia panowania Zygmunta nad koronną częścią Rzeczypospolitej.
Przybycie królewicza do Krakowa i późniejsze zwycięstwo jego stronników były więc demonstracją siły i determinacji obozu Wazy. Dzień przybycia zapoczątkował intensywne przygotowania do najważniejszego aktu — koronacji; sejm koronacyjny zebrał się bezpośrednio po przybyciu, a uroczysta koronacja odbyła się 27 grudnia 1587 roku w Katedrze Wawelskiej.
Zygmunt Waza był wychowany w wierze katolickiej, co w katolickiej Rzeczypospolitej miało duże znaczenie polityczne. Zgodnie z obowiązującą praktyką nowo wybrany król składał przysięgę na pacta conventa i zobowiązywał się do przestrzegania Artykułów henrykowskich — były to fundamentalne ograniczenia i zobowiązania królewskiej władzy wobec szlachty. Niektóre formalne ustalenia i zobowiązania były dopracowywane w toku przygotowań do koronacji.
 |
| Portret Zygmunta III ze szkoły Rubensa ok. 1624 r. |
Osiemnaście dni po przybyciu, 27 grudnia 1587 roku, Zygmunt Waza został uroczyście koronowany na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego w katedrze wawelskiej; ceremonię przewodniczył arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, Stanisław Karnkowski. Akt koronacji formalnie zakończył okres bezkrólewia i zapoczątkował rządy dynastii Wazów w Rzeczypospolitej.
Panowanie Zygmunta III Wazy, rozpoczęte w atmosferze sporów o tron, trwało długo — de facto od 1587 do jego śmierci w 1632 roku (ok. 45 lat) — i miało dalekosiężne konsekwencje dla Polski i Litwy. Jego pozycja europejska była także powiązana z dynastią szwedzką: po śmierci ojca, Jana III, w 1592 roku Zygmunt odziedziczył koronę Szwecji, tworząc okresową unię personalną (1592–1599). Ta sytuacja z jednej strony stwarzała perspektywy wpływów nad Bałtykiem, z drugiej zaś stała się przyczyną długotrwałych i wyniszczających konfliktów polsko-szwedzkich w pierwszej połowie XVII wieku, które na trwałe wpłynęły na losy obu państw oraz równowagę sił nad Morzem Bałtyckim.
Komentarze
Prześlij komentarz